Müstəqil dövlət olmaq sadəcə beynəlxalq hüquqda tanınmaqla bitmir. Əsl müstəqillik, yəni suverenlik, bir dövlətin daxili və xarici siyasətini sərbəst şəkildə həyata keçirməsi deməkdir. Lakin müasir dövrün mürəkkəb geosiyasi, iqtisadi və texnoloji reallıqları bu suverenliyi daim sınağa çəkir. Bugünkü dünyada dövlətlərin suverenliyi yalnız hərbi müdaxilə ilə deyil, həm də iqtisadi, informasiya və ideoloji sahələrdəki təhdidlərlə ciddi şəkildə təhlükə altına düşür.
Ənənəvi anlayışlara görə suverenliyə əsas təhlükə xarici güclərin silahlı müdaxiləsi hesab edilirdi. Bu baxımdan, hərbi güc hələ də önəmlidir. Məsələn, bəzi bölgələrdə davam edən silahlı münaqişələr, separatçılıq və terror təhlükələri dövlətlərin ərazi bütövlüyünə və siyasi müstəqilliyinə ciddi zərbə vurur. Azərbaycanın Qarabağ məsələsi bu kontekstdə xüsusilə aktualdır. Uzun illər torpaqlarının işğalda qalması ölkənin suverenliyini faktiki olaraq məhdudlaşdırmışdı. 2020-ci ildə baş verən Vətən Müharibəsi nəticəsində ərazi bütövlüyünün bərpası, suverenliyin real mənada təmin olunmasının canlı nümunəsidir.
Lakin çağdaş dünyada suverenliyi təhdid edən faktorlar təkcə hərbi sahə ilə məhdudlaşmır. İqtisadi asılılıq da suverenliyin zəifləməsinə səbəb ola bilər. Enerji, maliyyə və ticarət sahələrində xarici qüvvələrə həddindən artıq bağlılıq dövlətin qərarvermə müstəqilliyini azaldır. Beynəlxalq kredit təşkilatlarının tələbləri, böyük iqtisadi güclərin diktə etdiyi şərtlər və transmilli şirkətlərin təsiri bir çox dövlətin daxili siyasətinə müdaxilə imkanlarını artırır.
Bundan əlavə, informasiya təhlükəsizliyi və texnoloji asılılıq da müasir dövrdə suverenliyin ön cəbhələrindən birinə çevrilib. Kiberhücumlar, sosial media üzərindən aparılan manipulyasiyalar, informasiya müharibələri dövlətləri daxildən zəiflədə bilir. Gənclər arasında yayılmış xarici mədəniyyətlərə heyranlıq, milli dəyərlərin tədricən arxa plana keçməsi isə “yumşaq güc” vasitəsilə ideoloji təsirin gücləndiyini göstərir. Belə bir vəziyyətdə suverenliyi qorumaq yalnız sərhədləri müdafiə etməklə mümkün deyil. Dövlətlər iqtisadi müstəqilliklərini artırmalı, yerli istehsalı və texnologiyanı inkişaf etdirməli, informasiya təhlükəsizliyini təmin etməli və gənc nəslin milli ruhda tərbiyəsinə xüsusi diqqət yetirməlidirlər. Bu, yalnız fiziki təhlükələrə qarşı deyil, həm də düşüncə və ideologiya üzərindən gələn təhdidlərə qarşı dayanıqlı olmaq üçün vacibdir.
Nəticə olaraq demək olar ki, suverenlik çağdaş dövrdə çoxşaxəli bir anlayışdır və onu qorumaq təkcə siyasi iradə ilə deyil, kompleks və davamlı strategiyalarla mümkündür. Azərbaycanın son illərdə atdığı addımlar bu istiqamətdə mühüm nümunə təşkil edir. Hər bir dövlət kimi, biz də real təhdidlərə qarşı ayıq və hazırlıqlı olmalı, milli suverenliyimizi yalnız şüarla deyil, əməldə də qorumalıyıq.
Əntiqə Tağıyeva,
Masallı Tarix-Diyarşünaslıq Muzeyinin direktoru
