Azərbaycan ilə Türkmənistan münasibətləri qədim tarixə malikdir. Belə ki, azərbaycanlılar və türkmənlər eyni kökə, mədəniyyətə, qədim tarixi münasibətlərə və ənənələrə sahibdirlər. Bundan başqa bu xalqları dil və din eyniliyi də birləşdirir. Orta Asiya xalqları içərisində milli mənsubiyyəti baxımından azərbaycanlılara ən yaxın olan xalqlardan biri məhz türkmənlər hesab olunur. Hər iki xalq türklərin oğuz boyundandır. 
         
İki ölkə arasında diplomatik əlaqələr 1992-ci ilin iyun ayının 9-da qurulmuşdur.
         
Müasir diplomatik yanaşma dövlətlərarası münasibətlərin yalnız ortaq tarixi və mədəni köklərə deyil, eyni zamanda, regional və beynəlxalq səviyyədə ortaq geosiyasi maraqlara əsaslandığını bir daha təsdiqləyir. Bu nöqteyi-nəzərdən yanaşdıqda, Prezident İlham Əliyevin avqustun 22-də Türkmənistana səfəri iki dost və tərəfdaş ölkə arasında strateji əlaqələrin möhkəmlənməsi baxımından mühüm siyasi hadisə kimi qiymətləndirilməlidir. Səfər çərçivəsində Prezident İlham Əliyev Türkmənistan Xalq Məsləhətinin Sədri, görkəmli dövlət xadimi Qurbanqulu Berdiməhəmmədovla həm təkbətək, həm də geniş tərkibdə keçirdiyi görüşlər zamanı ikitərəfli münasibətlərin mövcud vəziyyəti, əməkdaşlığın gələcək perspektivləri və regional inkişafın əsas istiqamətləri ətrafında əhatəli fikir mübadiləsi aparılıb. Həmçinin bu görüşlər Azərbaycan–Türkmənistan münasibətlərinin qarşılıqlı siyasi etimada və bərabərhüquqlu tərəfdaşlığa əsaslandığını bir daha nümayiş etdirir.
         
Ortaq tarixi, dini, dili və mədəniyyəti bölüşən, eyni kökə malik xalqlar arasında əlaqələri qoruyub saxlamaq, möhkəmləndirmək Prezident İlham Əliyevin xarici siyasətinin prioritet istiqamətlərindən biridir:   “Müstəqillik əldə etdikdən sonra Azərbaycanın Türkmənistan və Özbəkistan dövlətləri ilə münasibətləri daha da inkişaf edib. Uzun illərin sınağından çıxan dostluq əlaqələrimiz bu gün də davam etdirilir. İndiki qeyri-sabit, münaqişələrlə dolu dünyada türk dövlətləri arasında məsləhətləşmək, fikir mübadiləsi aparmaq olduqca vacibdir. Azərbaycanın Türkmənistan və Özbəkistanla strateji məsələlərdə mövqeləri üst-üstə düşür. Qarşılıqlı hörmət və etimada əsaslanan strateji tərəfdaşlığımız həm də Türk dünyasında həmrəyliyin möhkəmlənməsinə, Türk Dövlətləri Təşkilatının inkişafına və mövqeyinin güclənməsinə müsbət təsir göstərir. Türk dövlətlərinin beynəlxalq arenada nüfuzlarının ildən-ilə artması, iqtisadi potensiallarının güclənməsi Azərbaycanı sevindirməyə bilməz”.
     
Bəyanatlarda qardaş ölkələrin böyük tranzit potensialının tam şəkildə reallaşması üçün Avaza və Bakı limanlarında, həmçinin digər strateji limanlarda logistika infrastrukturunun inkişaf etdirilməsi, tarif siyasətinin uyğunlaşdırılması və rəqəmsallaşdırmanın tətbiqi məsələləri diqqət mərkəzində oldu. Eyni zamanda, üç ölkə arasında qarşılıqlı ticarətin həcminin son zamanlar iki dəfə artdığı vurğulandı.
       
Türk dövlətləri arasında əlaqələrin möhkəmlənməsinin və dərinləşməsinin təşəbbüskarı və bayraqdarı olan Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev isə “qardaşlıq ənənələrinə sadiq” əlaqələrin yeni formatda davam etdiyini diqqətə çatdırdı. Eyni zamanda, Füzulidə inşası nəzərdə tutulan məscid və Zəngəzur dəhlizi kimi konkret əməkdaşlıq nümunələrini xatırlatdı, yeni üçtərəfli formatın formalaşdırılmasının anonsunu verdi.
       
Azərbaycan-Türkmənistan iqtisadi əlaqələri son illər ərzində çoxşaxəli xarakter alıb. 2007-ci ildə yaradılmış Hökumətlərarası birgə Komissiya bu sahədə əməkdaşlığın strukturlaşdırılmasına imkan yaradıb. 2024-cü ildə iki ölkə arasında ticarət dövriyyəsi 383,7 milyon ABŞ dolları təşkil edib ki, bunun 80,2 milyon dolları Azərbaycan məhsullarının ixracına, 303,5 milyon dolları isə Türkmənistan məhsullarının idxalına aiddir. Bu rəqəmlər tərəflər arasında iqtisadi əməkdaşlığın dinamik və davamlı şəkildə artdığını göstərir. Cari ilin ilk beş ayında xarici ticarət dövriyyəsi 118,5 milyon dollar olub. Geosiyasi qeyri-sabitlik fonunda nəqliyyat və logistika Şərqlə Qərb arasında birləşdirici amilə çevrilir. Bu baxımdan Xəzər dənizi də xüsusi məna daşıyır.
           
Azərbaycan və Türkmənistan arasında enerji sahəsində əməkdaşlıq son illərdə həm ikitərəfli, həm də regional səviyyədə inkişaf edib. Xəzər hövzəsində yerləşən və zəngin enerji resurslarına malik olan hər iki ölkə qarşılıqlı maraqlara, iqtisadi səmərəliliyə və regional əməkdaşlığa əsaslanan enerji münasibətləri qurmağa nail olub. Heç şübhəsiz ki, Prezident İlham Əliyevin Türkmənistana səfəri bu əməkdaşlığın daha da genişləndirilməsi, qarşılıqlı sərmayə qoyuluşunun təşviqi və enerji infrastrukturu sahəsində birgə layihələrin həyata keçirilməsi baxımından əlavə imkanlar yaradacaq. Bu, həm də enerji təhlükəsizliyi sahəsində yeni regional əməkdaşlıq modelinin formalaşmasına mütləq töhfə verəcək. Dövlətimizin başçısı işgüzar səfər çərçivəsində Türkmənbaşı şəhərində keçirilmiş Azərbaycan–Türkmənistan–Özbəkistan dövlət başçılarının yüksək səviyyəli üçtərəfli görüşündə də iştirak etdi. Bu görüş bir daha sübut etdi ki, bölgədə siyasi sabitlik və iqtisadi inkişaf yalnız kollektiv səylər və koordinasiyalı strategiyalar vasitəsilə təmin oluna bilər. Üçtərəfli əməkdaşlıq formatı çərçivəsində Orta Dəhliz üzrə nəqliyyat, enerji və logistika sahələrində qarşılıqlı layihələrin reallaşdırılması istiqamətində praktiki addımlar atılması planlaşdırılır. Bu addımlar isə öz növbəsində regionun tranzit potensialının və geoiqtisadi əhəmiyyətinin tam reallaşdırılmasına xidmət edir. Həmçinin bu əməkdaşlıq Asiya ilə Avropa arasında əlaqələrin genişlənməsi üçün strateji zəmin yaradır.
     
Azərbaycan ilə Türkmənistan arasında yüksəksəviyyəli siyasi dialoq qarşılıqlı hörmət və bərabərhüquqluluq prinsiplərinə söykənir. Ölkə rəhbərlərinin bir-birinə qarşılıqlı hörməti, aktual siyasi məsələlərə koordinasiyalı yanaşma münasibətlərimizin təməlini təşkil edir. Xəzər dənizi regionunda yerləşən Türkmənistan və Azərbaycan enerji resursları baxımından zəngin ölkələrdir. Xüsusilə qaz ixracı sahəsində əməkdaşlıq ölkələrimizi birləşdirən əsas sahələrdən biridir. 2021-ci ildə Türkmənistan və Azərbaycan arasında Xəzər dənizindəki “Dostluq” neft yatağının birgə işlənilməsinə dair razılıq əldə olunub. Bu razılaşma Xəzərin hüquqi statusu məsələlərinin həllindən sonra energetika sahəsində yeni imkanların açılmasına təkan verib. Məhz həmin sənəd yalnız iqtisadi deyil, həm də siyasi inamın rəmzidir.
       
Prezident İlham Əliyevin çıxışında vurğulandığı kimi, iki ölkə arasındakı münasibətlər təkcə siyasi və iqtisadi tərəfdaşlıqla məhdudlaşmır. Bu, dostluq, gələcək əməkdaşlıq modelidir”
           
Azərbaycan Prezidentinin səfəri həm də region üçün mühüm mesaj daşıyır. Azərbaycan və Türkmənistan strateji tərəfdaş və qardaş ölkələr kimi, qarşılıqlı hörmət və etimad prinsipləri əsasında, bütün məsələləri sülh yolu ilə həll etməyə sadiqdir. Bu, regionda sabitliyin və inkişafın təmin olunması üçün vacib bir göstəricidir. Həmçinin bu səfər çoxtərəfli əməkdaşlıq formatlarının genişlənməsi üçün əhəmiyyətlidir. Azərbaycan və Türkmənistanın digər qonşu ölkələrlə ortaq layihələr həyata keçirməsi, enerji, nəqliyyat və ticarət sahələrində əməkdaşlığın inkişafı gələcəkdə regionun strateji mövqeyini daha da gücləndirəcək.

Əfrail Fərziyev,
YAP veteranı